با عرض سلام خدمت اساتید گرامی، دانشجویان و حضار محترم. بحثی که من قرار است در خدمت شما باشم در واقع ارائه راهبردها و پیشنهادات راهبردی برای بخش علمی کشور است که به توسعه فوق العاده دست یابد. ممکن است این سوال پیش آید که مگر کشور در مسیر توسعه علمی قرار ندارد و ما روز به روز از نظر تولیدات علمی و فعالیتهای علمی در سطح جهانی و منطقه جنوب غرب آسیا بهبود نمی یابیم؟ در اینجا تحلیل این پرسش ها جای بحث زیادی دارد و وقت ویژه ای را می خواهد که تحلیل کنیم، آیا ما در حال پیشرفت علمی هستیم؟ یا اینکه تصور می کنیم به سمت پیشرفت علمی حرکت می کنیم. ممکن است حوزه رسانه و سیاست درحال اغراق برای نشان دادن پیشرفت علمی باشد. یا شاخص هایی که برای پیشرفت علمی ارائه میشود شاخصهای معناداری نباشند. در حوزه سیاست و رسانه، آن چیزی که بحث میشود این است که ما وضعیت بسیار خوبی از نظر علمی داریم، دارای رتبه خیلی خوبی در سطح جهانی هستیم، به مرجعیت علمی رسیدهایم. این اظهارات فضای فکری جامعه را در چند سال اخیر پر کرده است و حوزه سیاست روی این موارد بسیار مانور میدهد، و شاخص پیشرفت علم را نیز انتشار کمیت مقالات در مجلات بینالمللی ایندکسدار میداند. این امر کار افرادی مانند من را بسیار دشوار می کند که بخواهم در این موارد صحبت کنم که شما در مسیر انحرافی قرار دارید و این معیار درست و با کفایتی برای پیشرفت و توسعه علمی نمیباشد. من معتقد هستم که در کشور اقدامات و کارهای علمی انجام شده است اما آنچه که انجام شده و انجام میشود کمی ماهیت سیاسی و تبلیغاتی دارد و کمی هم در حوزه نهادها و متصدیان علمی کشور حکایت از خوشخیالی میکند که گمان میکنند با این روش مرجعیت علمی جهان را در دست خواهند گرفت. ولی من گمان میکنم این رویکرد در بلند مدت درد سر درست خواهد کرد.
تصویر: کنار مشعل صلح جهانی
عکس در کنار مشعل صلح جهانی
مکان: مقابل درب دادگاه بین المللی لاهه
زمان: مرداد ۱۳۹۲
فرایند تکامل و پیشرفت علمی
افراد و بازیگران علمی هر جامعه ای را پژوهشگران مراکز تحقیقاتی، استادان دانشگاه، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، نظریه پردازان علمی و دانشمندان آن تشکیل می دهد. افراد و بازیگران علمی و نیز کلیت جامعه ملی در هر کشوری تلاش می کنند از نظر علمی پیشرفت نمایند. زیرا علاوه بر مزیت و جذابیت ذاتی علم، تولیدات علمی و فناورانه نقش بنیادی را در پیشرفت کشورها و سعادت جوامع بشری به عهده دارد. پیشرفت و تکامل علمی هر فرد، جامعه و کشوری مستلزم طی مراحل فرایندی زیر است:
خطر توسعه فساد علمی در کشور
مدتی است بحث نادیده انگاشتن اخلاق علمی و حقوق مالکیت معنوی، تحت عنوان تخلف و سرقت علمی در جامعه بالا گرفته و از لزوم برخورد جدی با آن در شکل حقوقی صحبت می شود. اینجانب در حدود 20 سال قبل این موضوع را در کتاب ” مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی” انتشارات سازمان ” سمت ” مورد توجه قرار داده ام. بنابراین مسئله رعایت اخلاق علمی باید ابتدا در درس روش تحقیق به دانشجویان و حتی برخی از اساتید و پژوهشگران دانشگاهی آموزش داده شود، و تا این امر اتفاق نیافتد نمی توان از برخورد و مجازات آنان صحبت کرد.
صرفنظر از آنچه بیان شد، مسئله قابل توجه اینست که خطر توسعه فساد علمی (آموزشی و پژوهشی) و نتیجتا بروز انحطاط علمی، کشور ما را تهدید می کند. بنظر می رسد بیش از آنچه که فعالین حوزه علمی مانند اساتید، پژوهشگران و دانشجویان منشا آن باشند سیاستها، برنامه ها، آئین نامه ها و روشهای مقامات و نهادهای عالی و بالا دستی علمی کشور مسئول و منشاء آن می باشند. بنابراین ابتدا خود آنها باید مورد نقد، بازخواست و بازنگری قرار بگیرند. پس از آن نوبت به فعالین حوزه علمی برسد. شاخصهای عمده فساد علمی عبارتند از:
نمادی از پایان جنگ و آغاز صلح
موضوع تصویر: نمادی از پایان جنگ و آغاز صلح
مکان: میدان مقابل دفتر سازمان ملل در شهر ژنو – سوئیس
زمان: اردیبهشت 1395/ می 2016
نظریه سرچشمه های جغرافیایی منازعه بین کشورها
در ارتباط با انگیزه‌های تنش، منازعه و جنگ بین کشورها و سازه های انسانی، عوامل و ارزش‌های جغرافیایی نقش اساسی را به عهده دارند. عواملی که به عنوان ارزش‌ها و منافع ملی و یا جمعی ملتها و سازه های انسانی از قبیل سرزمین، فضا، مرز، منابع معدنی، آب، سرمایه، علم و فناوری و… به آن نگریسته میشود. همچنین عوامل زمینه ای که موجبات تمایز و تفاوت بین سازه های انسانی نظیر گروه‌های قومی، مذهبی و نژادی را به وجود می‌آورند در بروز تنش موثرند. علاوه بر این مسئله تغییر، تاسیس، موجودیت و شکل‌بندی ساختار سیاسی- فضا و تغییر وضعیت جغرافیای سیاسی در مقیاس‌های محلی، منطقه‌ای و جهانی عمدتا از نظر حکومت‌ها به عنوان هدف سیاسی منازعه تعیین می‌شوند. همچنین احتمال وجود جنبه‌های فطری، روانشناختی، و ایدئولوژیک در وقوع منازعه بین کشورها وجود دارد.
بیان مفهوم ژئوپلیتیک
بیان مفهوم ژئوپلیتیک توسط دکتر حافظ نیا در برنامه شبکه چهار (بحران های ژئوپلیتیکی جهان اسلام)
فلسفه ژئوپلیتیک
در این بحث بیان این نکته اساسی ضروری است، که انسان اساسا و ذاتا موجودی ژئوپلیتیکی است و به بدنبال منافع خود است. سه خصیصه و یا تمایل اساسی انسان یعنی قلمرو طلبی و حریم سازی، قدرت طلبی و کنترل منابع، و منزلت طلبی و برتری جویی در فضای جغرافیایی، فلسفه علم ژئوپلیتیک به عنوان شاخه ای از رشته جغرافیای سیاسی را تشکیل می دهد. انسان بطور همزمان نیز موجودی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و … نیز هست. زیرا انسان ذاتا میل به فرمانروایی، روابط اجتماعی، تامین معیشت برای زندگی، شعور فضایی برای زیستن در مکان و فضای جغرافیایی را دارد.
تقدیر و تشکر
اطلاع پیدا کردم که پس از استعفای اینجانب از مسئولیت کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیائی و نیز پس از سپری شدن دوره طولانی بلاتکلیفی سرنوشت کمیته مزبور، بالاخره معاونت محترم آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این وضعیت خاتمه داده و ضمن پذیرش استعفای اینجانب، نسبت به تعیین اعضای کمیته جدید برنامه ریزی علوم جغرافیایی به ریاست جناب آقای دکتر ابراهیم مقیمی که از اساتید برجسته، دلسوز و تلاشگر این رشته می باشند اقدام نموده است.
اینجانب ضمن تقدیر و تشکر از معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به خاطر این اقدام موثر ایشان، برای اعضای محترم کمیته برنامه ریزی جدید بویژه جناب آقای دکتر ابراهیم مقیمی رییس محترم کمیته، در راستای حفاظت از منافع و مصالح رشته های علوم جغرافیائی و تعالی آنها آرزوی سلامتی و توفیق می نمایم.
همچنین بر خود لازم می دانم بار دیگر از زحمات و تلاشهای پر ثمر و خالصانه اعضای محترم سابق کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیائی و نیز دبیر محترم کمیته، صمیمانه تشکر و قدردانی بنمایم.
حافظ نیا- سوم شهریور 1395
نتیجه پیگیری های جلسه با وزیر علوم
خدمت همه اساتید بزرگوار عضو کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی
با سلام و احترام و با تشکر از زحمات و تلاشهای صادقانه، بی ریا، بدون چشمداشت و مسئولانه شما عزیزان در سنوات گذشته عضویت در کمیته برنامه ریزی،و نیز تشکر از زحمات جناب آقای دکتر احمدی به عنوان دبیر و عضو کمیته و نیز آقایان دکتر لشگری و بینائیان به عنوان همکاران اجرایی کمیته.
از آنجایی که متصدیان مربوطه در حوزه معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توجهی به مصالح علمی کشور و نیز نظرات متخصصین مربوطه نداشته و همچنان بر اعمال دستوری و آمرانه نظرات سلیقه ای، ناشیانه و مخرب خود اصرار می ورزند، و برای نظرات و دستورات جناب آقای دکتر فرهادی وزیر محترم علوم که در جلسه مشترک ۲۲ تیر ماه ۱۳۹۵ با اعضای کمیته برنامه ریزی ابراز نمود ارزشی قائل نیستند، و اینکه نظام مدیریت سه ساله اخیر وزارت علوم را ناپایدار و غیر قابل اعتماد و اطمینان یافته ام، و مدیران بی توجه در حوزه معاونت آموزشی وزارت علوم بویژه دفتر برنامه ریزی شان اساتید بزرگوار را نادیده گرفته و حرمت آنان را درک و رعایت نمی کنند، و از همه مهمتر اینکه نهادهای بالادستی مربوطه در کشور نظیر مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز شخص رئیس جمهور را نسبت به فاجعه علمی که در حوزه برنامه ریزی آموزش عالی و نظام علمی کشور در حال شکل گیری است بی تفاوت و غیر حساس یافته ام، به این نتیجه رسیده ام که ادامه کار کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی به این شکل امکان پذیر نیست.
بنا براین از این تاریخ یعنی سوم مرداد ۱۳۹۵، اینجانب تحت عنوان کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی هیچ گونه اقدامی را انجام نخواهم داد. ولی به عنوان یک وظیفه عمومی و ملی که نسبت به سرنوشت علمی کشور بطور کلی و نیز علوم جغرافیایی بطور خاص حساس می باشم، با عزمی جدی تر و با استفاده از ظرفیتهای موجود به روشنگری پرداخته و در برابر سیاستهای ناشیانه و اقدامات کج روانه و تخریبی توان علمی کشور از سوی مدیران مربوطه در آموزش عالی کشور وظیفه خود را انجام خواهم داد.
با تشکر مجدد از همه همکاران عضو کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی و نیز اعضای کمیسیونهای تخصصی مربوطه
ارادتمند – حافظ نیا / تهران ۳ مرداد ۱۳۹۵