متن زیر اظهار نظر دکتر دیوید آتکینسون در رابطه با نظریه ساختار ژئوپلیتیکی در حال ظهور جهان است:
دولت محلي به عنوان نهاد و سازو کار اجرایی برای اداره امور محلی را براساس تعاریف و تلقی های مختلف، می توان در چهار الگو به شرح فایل پیوست سطح بندی کرد.
اصطلاح هارتلند را ظاهرا اولین بار سر هلفورد مکیندر جغرافیدان انگلیسی در آغار قرن بیستم (1904) و با موضوع و نقش ژئواستراتژیک وضع کرد، و از لحاظ مکانی آنرا بر فضای جغرافیایی بین ارتفاعات اورال، البرز-هندوکش، سیبری و اقیانوس منجمد شمالی تطبیق داد. از آن زمان تا کنون هارتلند بلحاظ موضوعی و مکانی دچار تغییر و تحول بوده است.
هارتلند به معنی قلب زمین، به لحاظ مفهومی عبارت است از مکان و فضای جغرافیایی پر قدرت در سطح کره زمین، که یک یا چند امر جهانی، و یا سیاست جهانی به آن پیوند خورده باشد. به عبارتی هارتلند مکان و فضای جغرافیایی برخوردار از پتانسیل قدرت است که حاوی یک یا چند ارزش یا صفتی است که کارکرد جهانی و کروی دارد. بنابراین هارتلند از حیث زمانی و مکانی و حتی موضوعی، ناپایدار و متغییر است.
مکان و فضای جغرافیایی چارچوبی تصوری از خود، برای انسانها ایجاد می کند. تصوری از هویت و خودِ متفاوت از دیگری که در درون ظرفِ مکان و فضای جغرافیایی شکل میگیرد. این عامل نیرو و انرژی الزم را برای مهر و عاطفه مکانی/فضایی نسبت به زادگاه و زیستگاه و نیز حس وطن دوستی و ملت گرایی و کشور دوستی در انسانها ایجاد می کند. چنین احساسی سرچشمه ایجاد یک نیروی سیاسی قوی برای مکان گرایی، محلی گرایی و نهایتا ملی گرایی یا ناسیونالیسم می باشد. نیرویی که به انسجام و اتحاد افراد ساکن در مکان، فضا و کشور یا ملت کمک کرده و علت وجودی کشور را ایجاد می کند…
برای دریافت فایل سخنرانی به ادامه مطلب رجوع کنید.
این مقاله در فصلنامه ژئوپلیتیک (سال دهم، شماره اول، بهار 1393) منتشر شده است.
جهت دانلود مقاله به ادامه مطلب رجوع کنید.
این متن براساس سخنرانی در نشست مقدماتی بررسی مسئله انتقال پایتخت که در 6 اسفند 1392 در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد تدوین گردیده است.
برای مشاهده آن به ادامه مطلب رجوع کنید.
این الگو با هدف برنامه ریزی و مدیریت سیاسی مکان و فضا ارائه شده است.
یکی از ویژگیهای سیستمهای ژئوپلیتیـکی، عضویت متکثر و متداخل اعضا میباشد. اعضای هر سیستمی منحصراً در آن سیستم عضو نیستند. به عبارتی وفاداری های خود را تنها در یک سیستم منطقه ای یا جهانی تعریف و یا به آن منحصر نمیکنند. هر عضو یا کشور در سیستم، میتواند به طور همزمان و بر پایه مبانی جغرافیایی هویتساز خود در چند سیستم منطقهای و یا جهانی عضو باشد. در این صورت در هر سیستمی کشور عضو تعهدات و الزامات و فرصتهای خاص خود را خواهد داشت. در این حالت کشورهای عضو برای ایجاد تعادل و تعامل بین تعهدات و فرصتها در سیستمهای مختلف و بعضاً متعارض، و سازگاری آنها با ارزشها و منافعملی خود دچار مشکل میباشند…
چون اخيرا بحث واگذاري جزاير سه گانه ايراني به يک جنجال رسانه اي تبديل شده است، لازم دانستم اين نکته را يادآوري کنم که واگذاري جزاير مزبور از سوي دولتمردان ايران به کشور ديگري امکان پذير نيست. بنابراين ملت و شهروندان ايراني، ضمن حفظ هوشياري خود نسبت به نحوه رفتار دولتمردان در رابطه با منافع ملي، نبايد نگران باشند و نبايد به اينگونه جنجالها توجه و اعتنا بکنند. زيرا جزاير سه گانه ( تنب ها و ابوموسي ) و نيز نام خليج فارس، جزو ارزشهاي جغرافيائي درک شده از سوي شهروندان و ملت ايران است که در زمره منافع ملي قرار مي گيرند. ايرانيان نسبت به آنها خودآگاهي و دلبستگي داشته و آنها را متعلق به خود مي دانند.
مطالعه بیشتر در ادامه مطلب…
ملت يک مجموعه انسانهای بهم وابسته ای است که در چارچوب جغرافیایی کشوری معین و با مرزهای مشخص ساکن و مقیم هستند.
اين مجموعه انسانها بايد داراي يک نوع همنوايي و همدلی باشند. همنوايي و همدلي در شرايطي به وجود ميآيد که يک نوع رابطه اجتماعي بين مجموعه انسانهاي ساکن در سرزمين برقرار شود و نوعی گروه اجتماعی شکل بگیرد که بطور همزمان احساس وابستگی مکانی- فضایی با فضای جغرافیایی زیستگاه خود نیز داشته باشد.
در تصویر زیر سند اصلی تاسیس و مفهوم سازی جغرافیای سیاسی در سال ۱۷۵۱ میلادی توسط تورگو را نشان می دهد.
در برنامه جدید دکتری رشته جغرافیای سیاسی درسی تحت عنوان «فلسفه و سیر اندیشه در جغرافیای سیاسی» تصویب شده که در برنامه قدیمی مقطع دکتری این رشته وجود نداشت. این مسأله بهانهای شد تا بررسی دقیقتری درباره تاریخ جغرافیای سیاسی انجام دهم. در همین رابطه چند اثر، از جمله کتابی تحت عنوان Fundamentals of Political Geography از دوئیدی و کتاب دیگری که پرفسور مجید حسین در دانشگاه دهلی تحت عنوان «سیر اندیشه در جغرافیا» نوشته است را بررسی نمودم. کتاب غنی و ارزشمندی است. ایشان در کتاب خود بحثی در مورد کانت انجام داده و جغرافیای سیاسی را از قول کانت معرفی کرده است. با این وجود جای سوال بود که امانوئل کانت که در اواسط قرن ۱۸ فیلسوف معروف آلمانی بود و بیشتر افکار و اندیشه های فلسفی وی مطرح است چه ارتباطی به جغرافیا دارد. مباحث مختصری نیز مرحوم دکتر شکویی در کتابش دارد و به کانت اشاره کرده است.
