کتاب علل پیدایش و بقای کشور ایران

نویسنده: دکتر محمدرضا حافظ نیا و ابوالفضل کاوندی کاتب

ناشر: انتشارات سمت

سال چاپ: زمستان ۱۳۹۶

کشورها، برجسته‌ترین شکل تقسیم‌بندی واحدهای جغرافیای سیاسی جهان کنونی هستند که ساختار سیاسی/ فضایی جهان را تشکیل داده و حکومت های آنها نیز از مهم‌ترین بازیگران نظام بین‌المللی به شمار می‌روند. کشورها بر پایه یک یا چند عامل در نقشه سیاسی جهان پدیدار شده، سپس همانها بقا یا ماندگاری کشورها را تضمین می کنند. این فرایند از موضوعات اساسی مورد مطالعه در رشته جغرافیای سیاسی است که از آن به نام علت وجودی و بقا یاد می‌شود. عوامل پیدایش و بقای کشورها هستی آنها را مورد تاکید قرار داده و بر یکپارچگی ملی و ساخت هویتی مستقل تأثیرگذارند که تبدیل به شالوده‌ هویت ملی کشورها می‌شوند. کشور ایران به عنوان یک ساخت سیاسی/ فضایی کهن، واجد علت وجودی پایدار و مستحکم بوده که توانسته است هستی و وجود آنرا علی رغم سرگذشت پرتلاطم تاریخی، در نقشه سیاسی جهان تضمین و ماندگار نماید. کتاب مزبور از منظر جغرافیای سیاسی عوامل زیربنایی و روبنایی تاثیر گذار بر پیدایش و بقای کشور ایران را مورد بررسی و تبیین قرار داده است.

کتاب در سه فصل و 267 صفحه چاپ شده و قیمت آن از سوی ناشر مبلغ 140.000 ریال اعلام شده است.

بیشتر بدانید

گزارش صدا وسیما از مراسم نکوداشت دکتر محمدرضا حافظ نیا

بخش خبری شبکه های خبر و پنج سیما
۲۰ تیرماه ۱۴۰۱ – تهران، تالار پژوهشکده سوانح طبیعی

تجلیل از مقام علمی استاد دکتر محمدرضا حافظ نیا، استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگر برگزیده سطح کشوری در علوم انسانی و اجتماعی و چهره ماندگار دانشگاهی در علوم انسانی به همت دکتر محمدحسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران و با همکاری کمیته نخبگان و پیشکسوتان انجمن ژئوپلیتیک ایران و سایر نهادها و ارگانها و دانشگاه های کشور با حضور آقای دکتر حافظ نیا و خانواده محترمشان، سرکار خانم دکتر دره میرحیدر و آقای دکتر محمدحسین پاپلی یزدی (مجازی)، آقای دکتر عزت الله عزتی، آقای دکتر عبدالرضا فرجی راد، اعضای هیأت مدیره انجمن (آقای دکتر هادی اعظمی (رئیس انجمن ژئوپلیتیک ایران)، آقای دکتر قادری حاجت، آقای دکتر رئیس السادات) و استادان دانشگاه های خوارزمی و تهران (دکتر کاویانی راد، دکتر سید عباس احمدی، دکتر کیومرث یزدان پناه، دکتر کرامت الله زیاری)،دکتر تقی زاده سرپرست دانشگاه پیام نور و جمع کثیری از دوستداران و شاگردان استاد حافظ نیا برگزار شد و با استقبال پرشور و بینظیری روبرو گردید.

آئین نکوداشت خدمات علمی دکتر محمدرضا حافظ نیا

زمان برگزاری: 20 تیرماه 1401 ساعت 16 الی 18

محل برگزاری: بلوار فردوس شرق، انتهای خیابان ابراهیمی جنوبی، خیابان 19، مجتمع افق اکباتان (پژوهشکده سوانح طبیعی)

لینک آنلاین مراسم: https://webinaronline.ir/link/s1237719619

پنج سناریوی احتمالی برای آینده جهان در پی بحران اوکراین

به نقل از خبرگزاری ایسنا: یک استاد دانشگاه «جنگ محدود و کنترل‌شده با برتری روسیه»، «جنگ محدود و کنترل‌شده با شکست روسیه»، «آتش‌بس فوری و مصالحه»، «جنگ نامحدود و قابل کنترل» و «جنگ نامحدود و غیر قابل کنترل» را به عنوان پنج سناریوی محتمل برای آینده جهان در پرتو بحران اوکراین عنوان کرد.

 محمدرضا حافظ‌نیا، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، عصر چهارشنبه در وبیناری تخصصی که با موضوع «سرنوشت آینده جهان در پرتو رقابت‌های ژئواستراتژیک قدرت‌ها با تأکید بر بحران ژئوپلیتیکی اوکراین» از سوی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس و انجمن ژئوپلیتیک ایران و همچنین سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح دانشگاه افسری امام علی(ع) برگزار شد، ویژگی‌های ژئوپلیتیکی اوکراین به عنوان سرچشمه و انگیزه بحران کنونی را برشمرد و گفت: قرارگرفتن در موقعیت ژئوپلیتیکی حائل بین روسیه با ناتو و اتحادیه اروپا، داشتن موقعیت ترانزیتی و کنترلی بین سیستم فضایی آسیا و اروپا، قرارگرفتن در فضای جغرافیایی اوراسیا و مجاورت با روسیه، برخورداری از ساختار فضایی و انسانی تقسیم‌شده شرقی و غربی، داشتن موقعیت مفصلی و دروازه‌ای در سطح اتصال دو بلوک قدرت جهانی، داشتن پتانسیل ذاتی رقابت و تقابل با روسیه به عنوان قدرت سطح اول سیستم اسلاویک از جمله ویژگی‌های اوکراین است.

وی پیوند تاریخی ساختاری با روسیه و نیز نگرش روس‌ها به اوکراین و کیف به عنوان نیای فضایی روسیه، داشتن ارزش اقتصادی و غذایی فضای جغرافیایی اوکراین با خاک حاصلخیز، داشتن ارزش‌های جغرافیایی زیرساختی و روساختی شامل موقعیت استراتژیک دریایی، ظرفیت‌های تکنولوژیک فضایی و اتمی، صنایع، علم و فناوری، کشاورزی، منابع طبیعی، منابع آب، منابع نیروی انسانی متخصص و معادن، داشتن موقعیت همسایگی بزرگترین پیمان نظامی جهان و نیز اتحادیه اروپا، دسترسی به مسکو و غرب و روسیه به‌عنوان ابزار کنترل و مهار روسیه توسط رقبای ژئواستراتژیک، وجود احساس هویت ملی و ناسیونالیسم اوکراینی مستقل و متفاوت از هویت روسی در بین اکثریت جمعیت اوکراین به‌عنوان سرچشمه دگرپنداری، قهر، رقابت، جدایی‌گزینی، تقابل و مقاومت را از دیگر ویژگی‌های ژئوپلیتیکی اوکراین عنوان کرد.

این مدرس دانشگاه در ادامه سخنرانی خود پنج سناریوی محتمل برای آینده جهان به دنبال بحران اوکراین را مطرح و خاطرنشان کرد: اولین سناریوی محتمل برای بحران اوکراین «جنگ محدود و کنترل‌شده با برتری روسیه» است. در این سناریو کنترل بحران اوکراین در داخل مرزهای این کشور و نهایتاً آتش‌بس و پایان درگیری با برتری روسیه در پرتو مذاکرات، تلاش‌ها و تفاهمات سیاسی و دیپلماتیک دوجانبه، چندجانبه و بین‌المللی رخ خواهد داد.

حافظ‌نیا ادامه داد: تحقق اهداف و خواسته‌های روسیه و تقویت اندیشه اوراسیاگرایی در فضای سیاسی روسیه، بازگشت اوکراین به شرایط موقعیت حایل و تبدیل‌شدن به قلمروی ژئوپلیتیکی روسیه، ارتقای منزلت ژئوپلیتیکی روسیه در آسیا و جهان، افزایش توان چانه‌زنی روسیه در امور منطقه‌ای و جهانی و توسعه حوزه نفوذ آن در قلمروهای سنتی غرب، بهبود و توسعه مناسبات دوجانبه و چندجانبه روسیه و متحدان، رشد وسوسه‌های فضایی روسیه برای قلمروگشایی جغرافیایی و ژئوپلیتیکی به‌ویژه در غرب و جنوب روسیه و همچنین تغییر محسوس در موازنه قدرت جهانی به نفع روسیه و به ضرر آمریکا، اروپا و ناتو از نتایج سناریو جنگ محدود و کنترل‌شده با برتری روسیه در بحران اوکراین است.

وی «جنگ محدود و کنترل‌شده با شکست روسیه» را دومین سناریوی بحران اوکراین عنوان کرد و گفت: در این سناریو مقاومت اوکراینی‌ها با حمایت رقبای روسیه اعم از آمریکا، اروپا و ناتو و پایان جنگ و بحران با شکست روسیه در داخل مرزهای اوکراین صورت می‌گیرد و از نتایج آن می‌توان به کاهش منزلت ژئوپلیتیکی روسیه در منطقه و جهان در مقابل افزایش منزلت اوکراین، تغییر موازنه قدرت جهانی به نفع عائله استراتژی بحری (آمریکا، اروپا، ناتو و متحدان آنها) و افزایش منزلت ژئوپلیتیکی آنان تحول در ساختارهای فضایی سیاسی حقوقی و اقتصادی جهان به نفع آمریکا ناتو و متحدان آنها، انقباض فضایی روسیه و تبدیل‌شدن آن به کشوری عادی فرودست و قابل کنترل و قرارگرفتن چین در موقعیت ژئوپلیتیکی فرودست و تشدید فرآیند رقابت و تقابل بین آمریکا و له استراتژی بحری با چین اشاره کرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «آتش‌بس فوری و مصالحه» سومین سناریوی محتمل برای آینده جهان در پی بحران اوکراین است. در این سناریو اوکراین و روسیه در پرتو مذاکرات دو و چندجانبه به تفاهم رسیده و بدون قید و شرط اعلام آتش‌بس می‌کنند و ارتش روسیه نیز به پشت مرزهای مشترک باز می‌گردد. نتیجه این سناریو کاهش یا پایان بحران با کمترین خسارات و تلفات انسانی، مادی و اقتصادی، تثبیت بی‌طرفی و موقعیت ژئوپلیتیکی حائل و استقلال اوکراین، تضمین صلح و امنیت در قلمرو اوراسیا و جهان و نیز حفظ ثبات وضع و ژئوپلیتیکی موجود و تداوم دوره گذار ژئوپلیتیکی در جهان است.

حافظ‌نیا «جنگ نامحدود و قابل کنترل» را به‌ عنوان چهارمین سناریوی احتمالی برای آینده جهان در پی بحران اوکراین بود عنوان کرد و گفت: بر اساس این سناریو شاهد تشدید درگیری نظامی و گسترش آن به خارج از اوکراین و فضاهای پیرامونی روسیه و نیز قلمروی ناتو در اروپا خواهیم بود. از نتایج وقوع این سناریو شروع جنگ جهانی تمام‌عیار در مناطق اوراسیا و آتلانتیک با برتری اولیه روسیه و برتری ثانویه ناتو و آمریکا، افزایش تلاش‌های سازمان ملل تضعیف‌شده، چین، هند و سایر کشورهای جهان برای کنترل طرفین درگیر و مهار بحران گسترش اعتراضات مدنی و شهروندی در جهان برای صلح‌طلبی و نفرت از جنگ و درگیری به‌ویژه در روسیه و اروپا و آمریکا و بهبود منزلت ژئوپلیتیکی چین در سیستم جهانی به عنوان قدرت دست‌نخورده و تعیین‌کننده در نظام آینده جهان اشاره کرد.

وی ادامه داد: در سناریوی پنجم محتمل برای آینده جهان در پی بحران اوکراین «جنگ نامحدود و غیر قابل کنترل» است. در این سناریو شاهد تشدید درگیری نظامی و گسترش آن به خارج از اوکراین و فضاهای پیرامونی روسیه و نیز قلمروی ناتو و سپس به کل جهان خواهیم بود؛ صف‌آرایی اجزا و عائله دو استراتژی بری (روسیه، چین و متحدان آنها) و بحری در برابر همدیگر را و گسترش جنگی تمام‌عیار، مخرب و هسته‌ای به تمام جهان و فضاهای بین سیاره‌ای و ستاره‌ای، تخریب میراث تمدنی، اقتصادی، زیستی، تکنولوژیک، سکونتگاهی و ارتباطی بشر، تحمیل رنج و مصیبت جسمی و روحی، قحطی و بیماری‌های واگیردار بر ملت‌ها و ابنای بشر در سراسر جهان و تهدید حیات بشر و احتمال انقراض نسل انسان و سایر موجودات زنده از جمله نتایج وقوع سناریوی جنگ نامحدود و غیر قابل کنترل در آینده بحران اوکراین است.

این مدرس دانشگاه سناریوهای جنگ محدود و کنترل‌شده با برتری روسیه و جنگ محدود و کنترل‌شده با شکست روسیه را به دلیل پیامدهای آنها سناریوهایی نامطلوب عنوان کرد که احتمال وقوع آنها زیاد است.

حافظ‌نیا خاطر نشان کرد: در صورتی که سناریوی جنگ محدود و کنترل‌شده با برتری روسیه تحقق‌پذیر نباشد و سناریوی دوم یعنی جنگ محدود و کنترل‌شده با شکست روسیه از احتمال بیشتری برخوردار شود، آنگاه سناریوی جنگ نامحدود و قابل کنترل در دستور کار روسیه قرار خواهد گرفت که این موضوع نگران‌کننده است و طرف مقابل را وارد جنگی تمام‌عیار می‌کند. بنابراین همه باید تلاش کنند تا بحران اوکراین در کوتاه‌مدت پایان یابد.

وی همچنین با بیان این که «سناریوی پنجم یعنی جنگ نامحدود و غیر قابل کنترل بدترین سناریو و حاوی پیامی بد برای بشریت و ساکنان جهان است» اظهار کرد: سناریوی سوم یعنی آتش‌بس فوری و مصالحه بهترین سناریو حاوی پیام خوبی برای ملت‌ها و ابنای بشر است اما متاسفانه احتمال وقوع آن ضعیف است.

این استاد دانشگاه همچنین با بیان این که «رقابت و منازعه دو گروه قدرت جهانی و به عبارتی متحدان و عائله استراتژی‌های بری و بحری در جهان کنونی ماهیت امپریالیستی دارد»، اظهار کرد: به این فرآیند کشمکش فضایی بین بلوک‌های قدرت فلسفه انسان‌گرایانه امنیتی و صلح‌آمیز جهانی ندارد. در واقع این فرآیند، جنگی امپریالیستی است که بانیان رهبران سیاسی امپریالیست و خودکامه دو بلوک قدرت رقیب جهانی هستند که با کمال تاسف باید هزینه جانی روحی مادی و مالی آن را تا سر حد نابودی همه چیز، در ابتدا ملت‌ها و شهروندان فضاهای جغرافیایی درگیر و سپس کل بشریت پرداخت کنند.

منبع: https://khabaronline.ir/news/1611051

قلمروهای ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران

انواع قلمروهای ژئوپلیتیکی

قلمروهای ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران به دو گروه تقسیم می شود:

الف) قلمروهای طبیعی،

ب) قلمرهای ادعایی،

قلمروهای ژئوپلیتیکی طبیعی

جمهوری اسلامی ایران در این قلمروها از وزن ژئوپلیتیکی بالاتر نسبت به دیگر اعضای آن برخوردار است، و یا به نوعی به عنوان قدرت برتر، آن قلمرو را نمایندگی می‌کند.

بیشتر بدانید

استراتژی ملی مدیریت سیاسی فضا: برای اداره بهینه و خروج ایران از مدار توسعه نیافتگی در جهان

استراتژی مذکور برنامه مدیریت سیاسی فضای ملی کشور ایران به عنوان رئیس جمهور است که از سوی نگارنده بهنگام کاندیداتوری در دو دوره هشتم و دوازدهم از انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران در سالهای 1380 و 1396 ه. ش. شخصا تدوین شده است. ولی بدلیل رد صلاحیت وی از سوی شورای نگهبان در هر دو دوره، و نداشتن امکان حضور در انتخابات ریاست جمهوری مذکور، فرصت لازم برای مطرح شدن و نیز اجرا در کشور را پیدا نکرده است. از این رو استراتژی مزبور که بروز شده است به عنوان یک سند کشورداری مترقیانه، برای تاریخ و آگاهی نسلهای آینده ملت ایران از سرنوشت گذشته خود مفید است. شاید هم مفاد آن برای مدیران سیاسی فضای ملی که سرگرم اداره کشور هستند یا خواهند بود نیز مفید فایده باشد. ( تصویر مکاتبات مربوطه ضمیمه است ).

بیشتر بدانید

چهارمین نشست تخصصی بررسی تحولات افغانستان با موضوع «راهبرد بحران زدایی»

? انجمن ژئوپلیتیک ایران با همکاری انجمن علمی جغرافیا دانشگاه شهید بهشتی برگزار می‌کند:

? چهارمین نشست تخصصی بررسی تحولات افغانستان با موضوع « راهبرد بحران زدایی در افغانستان »?

?️سخنران:

?➖ دکتر محمد رضا حافظ‌ نیا
استاد تمام جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

? دبیر علمی نشست:
?➖ دکتر مصطفی قادری حاجت
استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

زمان:
? ➖ سه شنبه ۲۳ شهریورماه ماه ۱۴۰۰
? ➖ساعت ۱۷:۳۰ الی ۱۹:٣٠

?️ ➖ پخش از طریق لینک زیر:
http://194.225.24.96/marasem-zamin

نکته مهم: برای وارد شدن به اتاق مجازی لطفاً لینک را کپی کنید (روی لینک کلیک نکنید)
یا QR Code روی پوستر را با گوشی اسکن کنید.

? لینک برنامه یک ربع قبل از شروع نشست باز می شود.

?➖ ورود کلیه مخاطبان و سخنرانان با گزینه میهمان (Guest) خواهد بود.

?➖ ورود برای عموم علاقمندان آزاد است.

Geopolitical Strategy to Settle the Crisis of Pandemic Diseases

  • Mohammad Reza Hafeznia Full Professor of Political Geography, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
  • Ebrahim Roumina Assistant Professor of Political Geography, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

From the end of 2019, the world has faced with instability resulted from Corona Virus (COVID-19) pandemic (WTO. (1),2020); a fatal and destructive virus which can have many lessons for the vulnerable world. The virus has spread to the entire world and has affected all of the states of the world which have affected by complicated and .interwoven economic, social and spatial actions