ژئوپلیتیک به عنوان شاخه ای از رشته جغرافیای سیاسی دارای ماهیت علمی است و همانند هر نظام علمی دیگری در سپهر معرفتی بشر، دارای دو وجه بنیادی و کاربردی است. وجه بنیادی ژئوپلیتیک به تولید نظریه های علمی و گزاره های نظری و توسعه معرفت شناسی ژئوپلیتیک می پردازد. وجه کاربردی آن ناظر بر تولید نظریه های کاربردی، الگوها و روشهای عملی ژئوپلیتیک در راستای رفع نیازهای ملتها، کشورها و جوامع بشری است. دانش کاربردی ژئوپلیتیک می تواند همانند گزاره ها و نظریه های کاربردی سایر رشته های علمی تا حدی متاثر از جهان بینی، ایدئولوژی، فرهنگ، نگرش و نیز علایق ملت ها، کاربران سیاسی و حکومت ها باشد.

این نوشته پیشتر در مهرماه 1396 نگارش شده است.

در بیانی ساده، حاکمان ناشی و کله شق، جز تخریب ره آورد دیگری ندارند. این حکمی فراگیر و جهان شمول است که تجارب آن در دنیا کم نیست. البته پارادایم رایج دموکراسی بروز چنین پدیده هایی را محتمل می­ کند.

کردارهای ترامپ اینگونه است که آمریکا را به سوی تخریب پیش می­برد و این خبر خوبی برای سایر ملت­ها و دولت­هاست. گویی ایالات متحده آمریکا به دوران کهولت خود رسیده است. قرار گرفتن این گونه افراد در قدرت، ایجادکننده نوعی باور کاذب در آنان است که این­ها مظهر قدرت­ اند و هر تصمیمی که بگیرند قابل اجراست و توهمی در آنان شکل می­گیرد که همه باید از آنها پیروی کنند و باید آنان را همراهی کنند و این توهمی خطرناک است. غرور قدرت آنان را فرا می­گیرد و این شروع زوال است. هانتینگتون اصطلاح «تکبر آمریکایی» را به­ کار می­برد. وی می­گوید آمریکا را تکبر آمریکایی ساقط خواهد کرد. نمی­گوید قدرت­های دیگر ایالات متحده آمریکا را از پای در­خواهند­ آورد؛ می­گوید تکبر آمریکایی بزرگ­ترین دشمن آنان است. این تکبر در سیستم آمریکا نهادینه شده است. اکنون در رفتار و حرکات ترامپ هم می­شود این تکبر را دید. فکر می­کند همه باید تابع وی باشند. تصمیم می­گیرد که برجام را پاره کند و انتظار همراهی و تبعیت سایرین را دارد!

انتشار ویروس کرونا و بی عدالتی فضایی/ جغرافیایی

از:

دکتر محمدرضا حافظ نیا. استاد گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

دکتر مصطفی قادری حاجت. استادیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

     نابرابری های ناشی از توزیع  نامتوازن ثروت، فرصت و قدرت در بین مکانها و فضاهای جغرافیایی به عنوان زیستگاه سازه های انسانی که از آن تحت عنوان بی عدالتی فضایی/ جغرافیایی یاد می شود، یکی از پیشرانه های گسترش و تشدید اثرات مخرب بیماریهای اپیدمیک از جمله ویروس کووید 19 است. شکاف فقر و ثروت در فضاهای جغرافیایی به عنوان پدیده ای شوم، مهمترین خروجی ملموس بی­عدالتی فضایی به حساب می آید. فقر عامل تشدید بیماری‌های زمینه‌ ای و باعث کاهش سن آسیب‌پذیری در برابر بیماری­های مختلف می‌شود. این نوشتار ضمن بررسی مقدماتی اثرگذاری بی عدالتی فضایی و کرونا در جوامع پیشرفته، تاثیر بی عدالتی فضایی بر اثرگذاری کرونا در ایران را با توجه به شاخصه های نظام سلامت مورد توجه قرار داده است. 

بحران کرونا و بازآفرینی نقش مرزهای بین­ المللی

از:

دکتر محمدرضا حافظ­نیا؛ استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

ابراهیم احمدی؛ دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

بی­تردید بحران کرونا، ضمن یادآوری مفاهیم پایه در جغرافیای سیاسی (سرزمین، ملت، زیستگاه، حاکمیت، حکومت، امنیت، دولت، قلمرو، مرز و…)، با یادآوری نقش مرزها در دفاع از اصل امنیت ملی، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، استقلال ملی، قلمرو آرایی و…، هشدار مجددی بود در جهت فلسفی اندیشی و نگرش عقلایی و واقع بینانه به هستی و کارکرد مرزها. اغراق نیست اگر بگوییم این بحران عامل خیزش مجدد مرزهای جغرافیای سیاسی در همه مقیاسها از محلی/ مکانی تا بین المللی بود.

راهبرد جغرافياي سياسي/ ژئوپلیتیکی حل بحران کرونا و بيماري هاي پاندميک

از:

دکتر محمدرضا حافظ نيا، استاد جغرافياي سياسي دانشگاه تربيت مدرس

دکتر ابراهيم رومينا، استاديار جغرافياي سياسي دانشگاه تربيت مدرس

جهان از اواخر سال 2019 تا کنون، در تلاطم و نابسامانی ناشي از بيماري واگیر دار کرونا (COVID- 19) بسر می‌برد)  WTO. (1), 2020 (. ویروسي مخرب، که مي‌‌تواند درس‌‌آموخته‌‌هاي فراواني براي جهان آسيب‌‌پذير داشته باشد. در اندک زماني، مرزهاي جهاني را در نوردید و وارد ساير فضاهاي جغرافيايي و تمامی کشورهای جهان که متأثر از شبکه پیچیده و درهم‌تنیده اقتصادي، اجتماعي و کنش‌های فضايي بودند گرديد.